Ticaret
Batman’da ticaret genel olarak küçük esnaf ve işletmelerden meydana gelmekte olup, özellikle giyim, tarımsal ve hayvansal ürünler, gıda maddeleri, ev elektroniği gibi tüketim mallarının üretimi, tedariki ve pazarlanmasından oluşmaktadır.
Kurulan ve Kapanan Şirket Sayısı
Batman, elverişli yatırım iklimi ile her geçen gün yeni yatırımlara ev sahipliği yapmaktadır. Kurulan işletme sayıları yıllar itibariyle sürekli artış göstermektedir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin (TOBB) 2020 yılına ilişkin kurulan-kapanan şirket istatistiklerine göre Batman’da son 10 yılda toplam 4.106 yeni işletme kurulmuştur. İlimizde kurulan şirket sayısı, 2020 yılında pandemi koşullarına rağmen bir önceki yıla göre %70 oranında artarak 717 ile rekor seviyeye ulaşmıştır.
Kurulan-Kapanan Şirket* Verileri
| Yıl | Kurulan | Kapanan |
| 2011 | 277 | 57 |
| 2012 | 333 | 108 |
| 2013 | 367 | 52 |
| 2014 | 384 | 37 |
| 2015 | 357 | 40 |
| 2016 | 337 | 51 |
| 2017 | 442 | 54 |
| 2018 | 470 | 54 |
| 2019 | 422 | 63 |
| 2020 | 717 | 82 |
*Şirket ve Gerçek Kişi Ticaret İşetmeleri toplamı
Ülkemizde ilk olarak, 1920-1938 yıllarında o zaman ki toplumsal ve ekonomik faktörler nedeniyle, kooperatifçilik tarımsal alanlarda ortaya çıkmış, uzun yıllar tarımsal alanda yoğunlaşmıştır. Daha sonra, ekonomik ve sosyal yapıda meydana gelen değişimler ve ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar sebebiyle, başta konut/işyeri inşaatı olmak üzere taşımacılık, tüketim, kredi-kefalet gibi alanlara da yayılmıştır. Ticaret Bakanlığı 2019 yılı verilerine göre; Batman ilinde 2019 yılı itibariyle faal 61 kooperatif ve bu kooperatiflere üye toplam 3.085 kişi bulunmaktadır.
| Kooperatifler | Batman | Türkiye |
| Faal Koop. Sayısı | 61 | 8.398 |
| Faal Koop. Ortak Sayısı | 3.085 | 1.379.647 |
| Faal Olmayan Koop. Sayısı | 10 | 3..837 |
| Faal Olmayan Koop. Ortak Sayısı | 21 | 188.696 |
| Toplam Koop. Sayısı | 71 | 12.235 |
| Toplam Ortak Sayısı | 3.106 | 1.568.343 |
| Terkin Olan Koop. Sayısı | 18 | 5.878 |
| Terkin Olan Koop. Ortak Sayısı | 874 | 412.908 |
İthalat ve İhracat
Ekonomik istikrarın devamı ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması bakımından ihracatımızın konjonktürel değişimlerden etkilenmemesi, küresel tehditlerin fırsata dönüştürülmesi, ülkemizin ve özelde Batman ilinin dünya ihracatından aldığı payın potansiyelini yansıtacak şekilde artırılması ve ihracatımızda son yıllarda sağlanan yüksek artışın kalıcı ve sürdürülebilir bir hale getirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda, Batman’da ihracatın gelişmesi için öncelikli olarak katma değeri yüksek markalı ürünlerin üretilmesi, Ar-Ge çalışmalarının desteklenerek ürün çeşitliliğinin geliştirilmesi ve bu ürünlerin ihracat içerisindeki paylarının artırılması gerekmektedir.
İlimizdeki ihracatçı firmalara daha hızlı ve etkin bir şekilde hizmet vermek amacıyla Batman Gümrük Müdürlüğü, 2018 yılında şehir merkezindeki hizmet binasından Batman Organize Sanayi Bölgesi yerleşkesi içerisindeki yeni binasına taşınmıştır.
Yıllar itibariyle dalgalı bir seyir izleyen Batman ihracatı, 2012 yılında en yüksek seviyeye ulaşmıştır. 2002 yılıyla kıyaslandığında Batman merkezli firmaların yapmış olduğu toplam ihracat tutarı 0,6 milyon dolardan, 2020 yılı itibari ile 36,8 milyon dolara yükselmiştir. Özellikle 2012 yılında 83,5 milyon dolara ulaşan ihracat rakamlarının 2020 yılı itibari ile 36,8 milyon dolar seviyelerine gerilemesinde, ilimizin ihracatının önemli bir kısmının yapıldığı Kuzey Irak ve Suriye’de son yıllarda yaşanan olumsuz gelişmeler etkili olmuştur.
İhracatçı firma sayılarına baktığımızda ise; 2002 yılında 12 olan ihracatçı firma sayısında yıllar içerisinde sürekli bir artış gerçekleşmiş ve 2020 yılına gelindiğinde ilimizdeki ihracatçı firma sayısı 39’a yükselmiştir.
Batman ihracatı ve ithalatı yıllar itibari ile benzer bir seyir izlemektedir. İhracatın arttığı dönemlerde genel olarak ithalatında da arttığı görülmektedir. İthalat en yüksek değerine 147 milyon dolar değeri ile 2017 yılında ulaşmıştır. Ticaret Bakanlığı verilerine göre, 2018 yılında Batman’daki ithalatçı firma sayısı ise 51’dir.
İhracatta bir önceki yıla göre artış görülürken, ithalatta bir önceki yıla göre % 55,7 azalma yaşanmıştır. Bu durum dış ticaret açığına ve yıllar itibari ile dış ticaret açığında dalgalanmaların görülmesine neden olmuştur. 2002-2018 yılları arasında Batman dış ticareti genel olarak açık vermiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2020 yılı için %86’dır.
Batman Yıllara Göre İthalat ve İhracat Durumu (Bin $)
| Yıl | İthalat | İhracat |
|
2015 |
24.016.719 |
32.114.422 |
|
2016 |
36.750.031 |
26.923.808 |
|
2017 |
147.832.383 |
47.866.688 |
|
2018 |
68.855.850 |
44.443.135 |
|
2019 |
40.406.624 |
35.728.152 |
| 2020 | 42.537.891 | 36.852.490 |
Batman’ın toplam dış ticaret hacmi 2020 yılında 79,3 milyon dolar olmuştur. Buna bağlı olarak 2020 yılında dış ticaret açığı 5,5 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret açığı ile birlikte cari açığın azaltılması için ihracat değerlerinin yüksek olması gerekmektedir. Bununla birlikte yıllar itibari ile ithalat değerlerinin yüksek olmasının nedeni, özellikle Uzakdoğu ve Ortadoğu ülkelerinden ithal edilen nihai mal ürünlerindeki artıştır. Sanayi sektörünün hammaddesi genel olarak iç piyasadan karşılanmaktadır. İhraç ürünlerin üretimi için ithal hammadde ithaline çok ihtiyaç olmadığından, sanayinin ithalata bağlı ihracatından bahsedilmesi söz konusu değildir.
TİM verilerine göre 2020 yılında Batman'ın en çok ihraç ettiği 5 ürün grubu sırasıyla mücevher, hazır giyim, mobilya, kimya ve madenciliktir.
Sektörlere Göre İhracat
| SEKTÖR (Bin $) | 2019 | 2020 | DEĞİŞİM (%) |
| Mücevher | 1.343,34 | 8.591,82 | 539,58 |
| Hazırgiyim ve Konfeksiyon | 2.795,05 | 6.577,35 | 135,32 |
| Mobilya,Kağıt ve Orman Ürünleri | 7.783,01 | 4.979,14 | -36,03 |
| Kimyevi Maddeler ve Mamulleri | 6.032,67 | 4.290,72 | -28,88 |
| Madencilik Ürünleri | 4.176,26 | 4.001,06 | -4,20 |
| Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri | 1.683,33 | 2.777,19 | 64,98 |
| Makine ve Aksamları | 1.697,49 | 1.410,81 | -16,89 |
| İklimlendirme Sanayii | 483,78 | 919,18 | 90,00 |
| Demir ve Demir Dışı Metaller | 605,98 | 363,78 | -39,97 |
| Meyve Sebze Mamulleri | 763,08 | 324,12 | -57,53 |
| Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri | 476,41 | 255,47 | -46,37 |
| Çelik | 26,03 | 180,98 | 595,16 |
| Halı | 20,74 | 130,85 | 530,97 |
| Yaş Meyve ve Sebze | 13,70 | 115,91 | 746,03 |
| Elektrik Elektronik | 210,64 | 68,05 | -67,69 |
| Tekstil ve Hammaddeleri | 273,39 | 35,07 | -87,17 |
| Kuru Meyve ve Mamulleri | 69,80 | 30,13 | -56,84 |
| Deri ve Deri Mamulleri | 18,30 | 23,50 | 28,44 |
| Otomotiv Endüstrisi | 47,07 | 18,60 | -60,49 |
| Savunma ve Havacılık Sanayii | 0,00 | 0,88 | |
| Diğer Sanayi Ürünleri | 0,00 | 0,09 | |
| Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller | 23,83 | 0,00 | -100,00 |
| TOPLAM | 28.543,90 | 35.094,70 | 22,95 |
Batman'ın 2020 yılında en fazla ihracat yaptığı ilk 5 ülke sırasıyla Irak, Belçika, Almanya, Tacikistan ve Macaristan'dır.
Ülkelere Göre İhracat
| SEKTÖR | 2019 | 2020 | DEĞ. |
| IRAK | 21.071,95 | 16.540,72 | -21,50% |
| BELÇİKA | 0,00 | 6.439,92 | |
| ALMANYA | 260,08 | 2.615,13 | 905,52% |
| TACİKİSTAN | 0 | 1637,75356 | |
| MACARİSTAN | 681,7559 | 1507,97435 | 121,19% |
| KUZEY KIBRIS TÜRK CUM. | 597,70212 | 1040,48666 | 74,08% |
| KIRGIZİSTAN | 1.184,85 | 561,48 | -52,61% |
| FRANSA | 333,64 | 533,49 | 59,90% |
| ROMANYA | 18,85027 | 518,6293 | 2651,31% |
| MOLDOVA | 14,52619 | 379,84511 | 2514,90% |
| KUVEYT | 0,00 | 301,74 | |
| İSPANYA | 0,00 | 299,20 | |
| MAKEDONYA | 66,37753 | 224,45568 | 238,15% |
| FAS | 397,48 | 220,46 | -44,54% |
| İTALYA | 0,00 | 203,57 | |
| GÜRCİSTAN | 355,12 | 187,93 | -47,08% |
| ÇEKYA | 0,00 | 174,07 | |
| AZERBAYCAN | 831,77 | 157,34 | -81,08% |
| POLONYA | 0 | 145,9349 | |
| TÜRKMENİSTAN | 31,752 | 135,5668 | 326,96% |
| LİBYA | 931,93679 | 123,82381 | -86,71% |
| İRAN | 336,76 | 118,25 | -64,89% |
| KAZAKİSTAN | 4,98 | 115,16 | 2210,21% |
| BULGARİSTAN | 13,46 | 113,13 | 740,51% |
| LÜBNAN | 0 | 110,68999 | |
| İSRAİL | 104,32 | 109,77 | 5,22% |
| ÇORLU AVRUPA SERBEST BÖLGESİ | 0,00 | 98,43 | |
| ÖZBEKİSTAN | 36 | 86,3448 | 139,85% |
| SURİYE | 188,9134 | 71,53547 | -62,13% |
| SUUDİ ARABİSTAN | 142,20005 | 65,4349 | -53,98% |
| YEMEN | 0 | 51,77134 | |
| BİRLEŞİK KRALLIK | 34,01 | 38,83 | 14,16% |
| RUSYA FEDERASYONU | 141,50009 | 33,86402 | -76,07% |
| BOSNA-HERSEK | 0,00 | 19,28 | |
| KOSOVA | 41,09 | 17,23 | -58,08% |
| ANGOLA | 0,00 | 17,12 | |
| HOLLANDA | 0,00 | 17,10 | |
| NORVEÇ | 20,69865 | 14,17381 | -31,52% |
| PANAMA | 0 | 10,18845 | |
| JAPONYA | 0,00 | 10,04 | |
| LİTVANYA | 0 | 7,99878 | |
| SEYŞELLER | 0 | 7,61036 | |
| PAKİSTAN | 0 | 4,13 | |
| KAYSERİ SERBEST BÖLGESİ | 18,03 | 3,14 | -82,59% |
| YUNANİSTAN | 0 | 2,21604 | |
| BELARUS | 3,07 | 1,71 | -44,42% |
| KANADA | 9,50 | 0,07 | -99,30% |
| CEZAYİR | 134,00 | 0,00 | -100,00% |
| HONG KONG | 4,38 | 0,00 | -100,00% |
| KATAR | 40,91 | 0,00 | -100,00% |
| NİJER | 11,35217 | 0 | -100,00% |
| SİNGAPUR | 9,32 | 0 | -100,00% |
| UKRAYNA | 382,76799 | 0 | -100,00% |
| VENEZUELA | 88,858 | 0 | -100,00% |
Batman Ticaret ve Sanayi Odası (BATSO)
Özel sektörün Türkiye’de mesleki üst kuruluşu olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 1950 yılında 5590 Sayılı Kanun ile kurulmuştur. Batman Ticaret ve Sanayi Odası ise önce 1967 yılında Siirt Ticaret Odasına bağlı bir temsilcilik olarak kurulmuş, sonrasında 1968 yılında müstakil oda olarak faaliyetlerine devam etmiştir. Batman Ticaret ve Sanayi Odası, Batman’da gelişmekte olan ekonomik faaliyetlerin kayıt altına alınması, ticaret ve sanayi faaliyetlerinin sağlam bir temel üstüne oturtulması, ilimize yatırım yapacak şirketlere bilgi sağlanması gibi konularda hizmetler yürütmektedir. Batman’da Sanayi ve Ticaret Odası’na kayıtlı toplam 10.905 üye bulunmaktadır. Hâlihazırda bu üyelerin 6.082’si aktif olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Batman Ticaret ve Sanayi Odası’na kayıtlı işletmelerin sektörel dağılımı incelendiğinde, ilk sırada müteahhitlik, ikinci sırada petrol ve üçüncü sırada ise sanayi ve tekstil sektörleri yer almaktadır.
|
Şirket Türü |
Sayısı |
|
Anonim Şirketler |
428 |
|
Limited Şirketler |
3.866 |
|
Kooperatif |
105 |
| Gerçek Kişi Ticari İşletme Sayısı | 1.683 |
| Aktif Toplam Üye Sayısı | 6.082 |
| Terk Eden Toplam Üye Sayısı | 4.823 |
| Sanayi Ve Ticaret Odasına Kayıtlı Toplam Üye Sayısı | 10.905 |
Batman Ticaret Borsası
Batman Ticaret Borsası, 1995 yılında borsaya dâhil maddelerin alım satımı ve borsada oluşan fiyatlarının tespit, tescil ve ilânı amacıyla kurulan kamu tüzel kişiliğine sahip bir kurumdur. Batman Ticaret Borsası’na kayıtlı toplam 404 işletme bulunurken, 2020 yılı itibari ile aktif olan işletme sayısı ise 182’dir. 2020 yılı borsa işlem hacmi Türkiye toplamı 345,7 milyar TL iken, Batman ilinde borsa işlem hacmi 1,23 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Bu işlem hacmiyle Batman Ticaret Borsası ülke genelinde 113 borsa arasında 68. sırada yer almıştır.
Batman Ticaret Borsası İşlem Hacmi
| Yıl | TL | Değişim (%) | Türkiye Geneline Oranı (%) |
| 2000 | 18.030.590,00 | -- | 0,17 |
| 2001 | 21.061.271,00 | 16,81 | 0,121 |
| 2002 | 28.649.744,00 | 36,03 | 0,121 |
| 2003 | 46.647.808,00 | 62,82 | 0,145 |
| 2004 | 65.681.879,00 | 40,8 | 0,158 |
| 2005 | 138.851.597,00 | 111,4 | 0,288 |
| 2006 | 113.928.056,32 | -17,95 | 0,213 |
| 2007 | 124.453.870,18 | 9,24 | 0,199 |
| 2008 | 263.246.439,45 | 111,52 | 0,381 |
| 2009 | 235.787.082,74 | -10,43 | 0,307 |
| 2010 | 360.762.873,00 | 53 | 0,388 |
| 2011 | 280.286.950,00 | -22,31 | 0,245 |
| 2012 | 686.906.325,11 | 145,07 | 0,546 |
| 2013 | 528.526.797,84 | -23,06 | 0,366 |
| 2014 | 897.063.424,72 | 69,73 | 0,521 |
| 2015 | 863.934.376,67 | -3,69 | 0,431 |
| 2016 | 1.019.413.401,10 | 18 | 0,479 |
| 2017 | 1.098.404.160,38 | 7,75 | 0,44 |
| 2018 | 1.204.916.230,60 | 9,7 | 0,407 |
| 2019 | 1.157.115.139,38 | -3,97 | 0,335 |
| 2020 | 1.231.538.529,85 | 6,4 | 0,356 |
Lisanslı Depoculuk
Lisanslı depoculuk ve ürün ihtisas borsacılığı, depolamaya uygun nitelikte olan ve standardize edilebilen hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı gibi ürünlerin, sınıf, kalite ve standartlarının yetkili sınıflandırıcı laboratuvarlarca belirlenmesi, modern altyapıya sahip sağlıklı ortamlarda depolanması ve bu ürünlerin ticaretinin ürünün mülkiyetini temsil eden ürün senetleri vasıtasıyla uluslararası alanda da faaliyet gösterebilecek nitelikteki ürün ihtisas borsasında yapılmasını öngören bir sistemdir.
Ticaret Bakanlığı verilerine göre 2021 yılı itibari ile lisanslı depoculuk başvuru ve lisans durumu verileri aşağıda verilmektedir.
|
Lisans Verilen Lisanslı Depo İşletmesi |
126 |
|
Yetkilendirilen Ticaret Borsası (TÜRİB Öncesi) |
10 |
|
Yetkili Sınıflandırıcı |
21 |
|
Referans Yetkili Sınıflandırıcı |
4 |
|
Mevcut Toplam Lisanslı Depo Kapasitesi |
7.015.442 TON |
|
235 Şirketin Öngörülen Toplam Kapasitesi |
15.844.520 TON |
Ticaret Bakanlığı verilerine göre Batman'da 185 bin ton kapasiteli 6 adet hububat lisanslı depo bulunmaktadır.
Batman İli Hububat Lisanaslı Depo Verileri
| LİSANSLI DEPO | İLÇE | KURULUŞ KAPASİTESİ | LİSANS KAPASİTESİ |
| TEKİN LİDAŞ | Beşiri | 45.800 | 45.800 |
| TEKİN LİDAŞ | Beşiri | 61.700 | 61.700 |
| HACIÖMEROĞLU AFM | Beşiri | 30.000 | 21.200 |
| HACI EMİN | Merkez | 35.200 | 35.200 |
| BATMAN LİDAŞ | Beşiri | 40.000 | 21.000 |
| GÜR LİDAŞ | Merkez | 50.000 | - |
Bu sitede yayınlanan her türlü bilgi ve belge Dicle Kalkınma Ajansı tarafından sağlanmıştır. Tüm hakları saklıdır. © 2022 Web Tasarım